Λογοτεχνία

"Στ' αναπετάρισμα του νου"
Πολυχρόνης Εμμ. Στιβακτάκης
Ηράκλειο 2007

“Μεγαλωμένος σ' ένα περιβάλλον εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς και ζεστών ανθρώπινων σχέσεων, στο οποίο διατηρείται ολοζώντανη η παράδοση σε όλες της τις εκφράσεις (μουσική, χορός ήθη, έθιμα κ.α.), ο Χρόνης Στιβακτάκης θα προσεγγίσει και θα βιώσει με τις αισθήσεις και την ψυχή του τα δρώμενα τούτα του χωριού στο οποίο νιώθει άνετα ανασαίνει ελεύθερα και επικοινωνεί θαυμάσια και αρμονικά και στη συνέχεια θα σκύψει και θα ξεπετρώσει ότι του άρεσε, ότι τον συγκίνησε και σε θαυμάσιους δεκαπεντασύλλαβους στοίχους γεμάτους λυρισμό, ευαισθησία και ομορφιά θα μας προσκαλέσει να χαρούμε και εμείς, μέσα απο το έργο του “Στ' αναπετάρισμα του νου,” ότι εκείνος αγάπησε.”

                                                      Σήφης Κοσόγλου

Κάντε κλικ στο "View in full screen"  για να δείτε το βιβλίο σε πλήρη οθόνη.

Στα βιβλιοπωλεία πωλείται η ολοκληρωμένη έκδοση του βιβλίου.

ISBN 978-960-930165-7 

 

ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ

ΑΝΤΙΓΟΝΗ

μεταγραφή στην κρητική διάλεκτο

Πολυχρόνης Εμμ. Στιβακτάκης

Ηράκλειο 2013

Η Αντιγόνη του Σοφοκλή μιλά κρητικά…

της Ιωάννας Μπισκιτζή

Η Αντιγόνη ήταν ένα από τα τέσσερα παιδιά που ο Οιδίποδας

απέκτησε με την βασίλισσα της Θήβας, Ιοκάστη, χωρίς να γνωρίζει

πως εκείνη ήταν η φυσική μητέρα του. Τα υπόλοιπα παιδιά τους

ήταν η Ισμήνη, ο Ετεοκλής και ο Πολυνείκης. Ο Οιδίποδας είχε

καταραστεί τους γιους του να διαφωνήσουν για το μοίρασμα της

κληρονομιάς τους και να αλληλοσκοτωθούν, επειδή είχαν

παραβιάσει διαταγές του. Όταν ανακάλυψε την αλήθεια για την

καταγωγή του, αυτοεξορίστηκε και τα δύο αδέρφια συμφώνησαν

να κυβερνούν εναλλάξ τη Θήβα ανά έναν χρόνο. Μετά το πρώτο

έτος διακυβέρνησης, ο Ετεοκλής αρνήθηκε να παραχωρήσει τον

θρόνο στον Πολυνείκη και έτσι αυτός έφυγε από τη Θήβα, πήγε

στο Άργος όπου παντρεύτηκε και οργάνωσε εκστρατεία εναντίον

της Θήβας. Η εκστρατεία απέτυχε, και οι δύο αδερφοί σκοτώθηκαν

σε μονομαχία μεταξύ τους. Τον θρόνο, τότε, ανέλαβε ο Κρέων,

αδερφός της Ιοκάστης, που διέταξε να μείνει άταφο το πτώμα του

Πολυνείκη επειδή πρόδωσε την πατρίδα του.

Η ταφή των νεκρών ήταν πανελλήνιος νόμος και μόνον οι ιερόσυλοι

και οι προδότες έμεναν άταφοι. Η επίθεση του Πολυνείκη κατά της

πατρίδας του, ήταν προδοτική και ο Κρέων εμμένει στην εφαρμογή

αυτού του νόμου, χωρίς να λάβει υπ’ όψιν τον άγραφο νόμο της

συγγενικής αγάπης.

Η σημασία της δίκης και της ύβρεως αποκτούν διαφορετικές

σημασίες ανάλογα με τη θέση του ήρωα, που τις επικαλείται. Στην

Αντιγόνη, για παράδειγμα, η δίκη δηλώνει για την ηρωίδα τα

άγραπτα κασφαλή θεών νόμιμα(στ.454-55), ενώ για τον Κρέοντα

δηλώνει τους νόμους της πόλης, που ο ίδιος, έχοντας την εξουσία,

έχει θεσπίσει. Για τον Κρέοντα, η Αντιγόνη διαπράττει ύβριν

υπερβαίνοντας τους νόμους, θέλοντας να θάψει τον αδελφό

της(στ.480-83). Και εδώ ακριβώς γεννιέται το δράμα. Το σέβας

του Κρέοντα στέκεται απέναντι από τις τιμές , που η Αντιγόνη

αποδίδει στους θεούς . Ο Σοφοκλής, με το έργο του αυτό,

επεξεργάζεται την ηθική υποχρέωση για τήρηση των ηθικών νόμων

έστω και αν αυτό σημαίνει αντίσταση κατά των ανθρώπινων νόμων

με τίμημα το θάνατο. Η τραγωδία της Αντιγόνης μεταφράστηκε τον

16ο αιώνα. Από το τότε και μέχρι σήμερα οι άνθρωποι ερμήνευσαν

το έργο αυτό, με πολλούς τρόπους. Ο Χέγκελ, στις διαλέξεις του,

δίδασκε στους φοιτητές, ότι η Αντιγόνη του Σοφοκλή είναι

αισθητικά το πιο τελειοποιημένο καλλιτέχνημα.

Ο Πολυχρόνης Στιβακτάκης, μετέγραψε την Αντιγόνη, όπως

αναφέρει στο προλόγισμα του ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης[1], σε

κρητική διάλεκτο. Αυτή η μεταγραφή της, αποδεικνύει πόσο

απόλυτος γνώστης και άριστος χειριστής της κρητικής διαλέκτου

είναι ο Πολυχρόνης . Η μετάφραση ενός κειμένου από μια γλώσσα

σε άλλη συχνά σημαίνει αποκλίσεις του μεταφραστικού κειμένου

από το πρωτότυπο.

[1] Ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης γεννήθηκε στον Ζαρό Ηρακλείου

Κρήτης. Είναι καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας και διδάσκει στο

Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ο Πολυχρόνης Στιβακτάκης, ακολουθεί το αρχαίο κείμενο πιστά,

χωρίς να είναι φιλόλογος, και όσο κι αν ακούγεται υπερβολικό,

έχεις την αίσθηση πως τούτη η Αντιγόνη είναι το πρωτότυπο

κείμενο, ότι γράφτηκε εξ’ αρχής στα κρητικά. Η μετάφραση της

Αντιγόνης στα κρητικά, δεν διευκολύνει απλά τον αναγνώστη να

κατανοήσει το αρχαίο κείμενο, αλλά δημιουργεί μια απίστευτη

αισθητική εμπειρία.

Στο πρωτότυπο κείμενο, ο Χορός απαγγέλει τον Ύμνο στον

Έρωτα(στ. 781-792)

Ἔρως ἀνίκατε μάχαν Ἔρως, ὃς ἐν κτήμασι πίπτεις, ὃς ἐν μαλακαῖς

παρειαῖς

νεάνιδος ἐννυχεύεις, φοιτᾷς δ᾽ ὑπερπόντιος ἔν τ᾽ἀγρονόμοις

αὐλαῖς·

Δηλαδή, έρωτα ακαταμάχητε, έρωτα που κάνεις κτήματα σου

όλους σ΄ όσους επιπέσεις, εσύ που διανυκτερεύεις στα τρυφερά

μάγουλα της νέας και τριγυρίζεις πάνω από τις θάλασσες και σε

αυλές αγροτικών καλυβών. Εσύ και δικαίους ανθρώπους σπρώχνεις

στην αδικία.

Και ο Πολυχρόνης μεταγράφει: Έρωντα ‘σαι αρματωμένος

και για μάχη ορδινιασμένος.

Πάντα νικητής λογάσαι,

δε δειλιάς και δε φοβάσαι.

Γέροντες μα και μικιούς,

θηλυκούς κι ασερνικούς,

σκλάβους σου και δουλευτές σου

τσι ‘χεις βάλει στσι δουλειές σου.

Μπαίνεις, πόρτα δε χτυπάς

Εις την κατοικιά τση νιάς

Και ξωμένεις στο λαιμό τζη

Στ’ όμορφο το μάγουλό τζη.

Η Σοφοκλέους Αντιγόνη (εκδ. Μύστις, 2013), μεταγραμμένη στην

κρητική διάλεκτο από τον Πολυχρόνη Στιβακτάκη, είναι τρανή

απόδειξη της δυναμικής της νεοελληνικής κρητικής γλώσσας, που

στέκεται ισότιμα απέναντι στο αρχαίο κείμενο, το υψώνει και το

κοινωνεί στον αναγνώστη, βγάζοντάς το απ’ τη σιωπή!

Ιωάννα Μπισκιτζή

Λέκτορας κλασικής φιλολογίας

Πηγές: Γεωργία Ξανθάκη Καραμάνου, Δημοκρατικοί θεσμοί και

τραγωδία, Πλάτων, τομ.54 (2004-2005),σελ.9-22

Patrick Guyomard, Η απόλαυση του τραγικού. Η Αντιγόνη, ο Lacan

και η επιθυμία του αναλυτή, μτφρ. Βίκυ Μαλισόβα – Χατζοπούλου,

εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2007

Τζώρτζ Στάινερ, Οι Αντιγόνες. Ο μύθος της Αντιγόνης στην

λογοτεχνία, τις τέχνες και την σκέψη της Εσπερίας, μτφρ. Βασίλης

Μάστορης, Πάρης Μπουρλάκης, εκδ.Καλέντης, Αθήνα, 2001

Κώστας Τοπούζας, Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο, Σοφοκλής- Αντιγόνη,

«Αντιγόνη και Κρέοντας» σελ. 40-41, εκδ. Επικαιρότητα, 1992

Γ. Σιδέρης, Το Αρχαίο Θέατρο στη Νέα Ελληνική Σκηνή, (1817-

1932), εκδ, Ίκαρος 1976, σελ. 47-50